به گزارش خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، «ترویج کتاب‌های کمک درسی آثار تربیتی و پرورشی بسیار زیادی دارد» این‌ها اظهارات سید محمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش است که به دفعات آنها را مطرح کرده است.
وی اعتقاد دارد که کنکور و کتاب‌های کمک درسی مانع فعالیت درست نظام تعلیم و تربیت شده است و به همین جهت دانش‌آموزان با مشکلات بسیاری در دوران بزرگسالی مواجه هستند البته به این موضوع هم اشاره دارد که رخنه این کتاب ها به حدی است که زورش به کنکور و جلوگیری از کتاب‌های کمک درسی در دوره دوم متوسطه نرسیده است از طرف دیگر مصمم است تا نقشه‌های کارشناسان برنامه درسی که به وسیله کتاب‌های کمک آموزشی نقش بر آب شده است حفظ شود به همین جهت مبارزه با مافیای کنکور را به زعم خود از دوران ابتدایی آغاز کرده است.
به دنبال این اقدام از امسال استفاده از هرگونه کتاب کمک درسی و آزمون‌های زائد در دوره ابتدایی ممنوع شده است هرچند این موضوع انتقادات بسیاری را در پی داشت اما وزیر آموزش و پرورش در اجرای این طرح مصمم نشان داده است و حتی کمیته‌ای برای پیگیری این موضوع تشکیل شده است.
حال باید دید این تصمیمی که وزیر آموزش و پرورش نسبت به تحقق آن مصمم نشان می‌دهد، موفق خواهد شد و آیا دستورات وزیر مبنی بر حذف و ممنوعیت آزمون و کتاب‌های کمک درسی در دوره ابتدایی به نتیجه می‌رسد یا خیر.
دبیرستانی‌ها کتب کمک درسی را جز جدانشدنی آموزش می دانند
اغلب دانش‌آموزان دبیرستانی و خانواده‌های آنها استفاده از کتب کمک درسی را مکمل برنامه‌های درسی می‌دانند و بعضی از آنها معتقدند بدون استفاده از این کتاب‌های کمک درسی نمی‌توان در مقاطع تحصیلی بالاتر موفق شد؛ این صحبت‌ها معمولاً از سوی دانش آموزان سال‌های پایانی دوره دبیرستان مطرح می‌شود چرا که آنها معتقدند موفقیت در کنکور و پاسخگویی به سوالات بزرگترین ماراتن علمی کشور تنها از طریق همین منابع آموزشی میسر است.
با توجه به وابستگی بسیاری که بین آزمون کنکور و کتاب‌های کمک درسی وجود دارد بسیاری از کارشناسان و اغلب آموزش و پرورشی ها معتقدند که کنکور باعث نفوذ و گسترش هر چه بیشتر کتاب‌های کمک درسی شده است و در این میان مافیایی وجود دارند که از این بازار مکاره سود می‌برند بنابراین اجازه نمی‌دهند کتاب‌های کمک درسی از نظام آموزشی و از برنامه درسی دانش‌آموزان حذف شود؛ این در حالیست که دانش‌آموزان عقیده دیگری دارند و معتقدند که معلم و کتاب درسی نمی‌تواند آنها را راضی کند بنابراین نیاز به منابع دیگری است تا بتوانند در آزمون‌ها به ویژه در کنکور موفق شوند.
هرچند که آنها از حجم بالای مطالب آموزشی شکایت دارند، اما برای موفقیت در آزمون کنکور و آزمون‌های داخلی و نهایی چاره‌ای به جز استفاده از این مطالب و منابع آموزشی ندارند و از این دیدگاه حتی آقای وزیر هم به این موضوع واقف است که در دوره متوسطه دوم با توجه به وجود کنکور چاره‌ای نداریم که از آزمون‌ها و کتاب‌های کمک درسی استفاده کنیم؛ خانواده هم از وجود چنین کتاب‌های کمک درسی رضایت ندارند، اما به اجبار و به بهای موفقیت فرزندشان اقدام خریداری کتاب ها می کنند.
شعاری عوام فریبانه به نام حذف کتاب‌های کمک درسی
بازار داغ کتاب های کمک درسی و فربه شدن روز به روز موسسات وابسته آن همچنان قابل مشاهده است اما باید دید حتی با فرض حذف کامل این کتاب‌ها که سال هاست صحبت از حذف یا کمرنگ آن می‌شود، دردهای مزمن نظام آموزشی را حل می‌کند و خلا مهارت های زندگی و اجتماعی که اغلب فارغ التحصیلان ما از آن رنج می‌برند، جبران می‌شود؟
آیا آموزش و پرورش واقعا با مافیای کنکور مبارزه می‌کند و چطور ممکن است در این مبارزه یک بار دست دوستی در برنامه های اجرایی آموزش و پرورش همچون توزیع تبلت در کرمانشاه و تائید محصولات آموزشی توسط سازمان پژوهش را شاهد باشیم اما روزی دیگر طرفین ماجرا مقابل یکدیگر قرار گیرند.
هامون سبطی کارشناس آموزشی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره استفاده از کتاب‌های کمک آموزشی و تاثیر آن در روند آموزش دانش‌آموزان اظهار کرد: مطمئناً کتاب‌های کمک آموزشی در مفهوم عام آن مانع آموزش دانش آموزان نمی‌شود و می‌توان از این کتاب‌ها به عنوان یاری کننده دانش آموزان بهره گرفت.
وی ادامه داد: در هیچ کشوری نمی‌توان آموزش را منحصراً به حکومت منحصر کرد و باید برنامه‌ریزی درستی در پیش گرفت تا ناکارآمدی‌ها را برطرف کنیم.
این کارشناس آموزشی با اشاره به اینکه مخالفت با کتاب‌های کمک آموزشی فلسفه وجودی مراکز تولید کننده این کتاب‌ها را که حتی برخی از آنها به آموزش و پرورش وابسته هستند، از بین می‌برد، اظهار کرد: سال‌هاست جشنواره رشد و حمایت از ناشران کتاب‌های آموزشی مورد توجه قرار می‌گیرد بنابراین چنین برنامه‌هایی نشان می‌دهد که کتاب‌های کمک آموزشی بالقوه نامناسب نیستند.
سبطی با اشاره به اینکه اکنون در انتهای کتاب‌های درسی فهرستی از کتاب‌های کمک درسی مناسب وجود دارد، گفت: معضل خواندن کتاب‌های کمک آموزشی یا سوء تفاهم است یا این که آن را به صورت یک شعار مطرح می‌کنند.
وی تصریح کرد: حذف کتاب‌های کمک آموزشی یک شعار عوام‌فریبانه است چرا که این کتاب‌ها در عمل می‌توانند مفید واقع شوند، اما اینکه برخی از آنها را زیان‌بار می‌دانیم واقعیتی است باید در باره آن واکاوی و علت یابی شود.
چرا دانش آموزان اشتیاقی به درس خواندن ندارند؟
گسترش نشاط و شادابی در مدارس موضوعی است که بطحایی به دفعات بر آن تکیه دارد و سبد پرِ محفوظات و آموزش های شناختی بی حد و اندازه را مانع این نشاط در مدارس می‌داند؛ بنابراین بر حذف کتاب های کمک درسی تاکید می‌کند تا این مشکل رفع شود.
اما سبطی در این باره با تاکید بر اینکه آموزش و پرورش ما به دلایل متعددی نمی‌تواند دانش آموزان را به علم و تحصیل علاقه‌مند کند، اظهار کرد: بنا براین امری بدیهی است که دانش آموز ما از دوره ابتدایی تا متوسطه به کسب علم علاقه نداشته باشد چرا که آموزش و پرورش توانایی جذب نخبگان را از دست داده است، علاوه بر آن برخی افراد نه از سر عشق و علاقه بلکه به ناچار و فقط برای اشتغال به معلمی روی آوردند و طبیعی است که چنین افردی نمی‌توانند دانش آموزان را مشتاق علم و فرهنگ و هنر کنند همچنین برخی مشکلات معیشتی مانع از خلاقیت معلم در کلاس و ایجاد انگیزه‌ی علم آموزی و جستجوگری در دانش آموزان می‌شود.
سبطی با اشاره به محتوای کتاب‌های درسی تصریح کرد: حجم عمده کتاب‌های درسی و محتوای آن به تربیت و پرورش انسان‌های عقیدتی و سیاسی معطوف است در حالی که بسیاری از دانش آموزان علاقه‌ای به فعالیت‌های عقیدتی و سیاسی ندارند بنابراین کتاب‌های درسی نمی‌تواند برای آنها جذاب باشد.
این کارشناس آموزشی با انتقاد از اینکه اکنون به جای این که در کتاب‌های درسی از مفروضات به حل مسئله برسیم با مسائل عقیدتی و آرمانی مواجه هستیم گفت: این موضوع باعث شده است تا برخی از دانش آموزان علاقه چندانی به کتاب‌های درسی نداشته باشند.
وی با اشاره به اینکه لاغر شدن کتاب‌های درسی از دیگر معضلات در حوزه محتوای آموزشی به شمار می‌رود، بیان کرد: کتاب‌های درسی بسیار لاغر شدند و توضیحات آن را به معلم می‌سپارند در حالی که این حجم از توضیحات از عهده معلم هم بر نمی‌آید و نقاط کور و سر درگم محتوا که فدای کمیت شده است، باعث بی انگیزگی آموزش گیرنده خواهد شد.
حذف کنکور؛ نقطه آغاز تحول در نظام آموزشی می‌شود؟
این کارشناس آموزشی تاکید کرد: حذف کتاب‌های کمک درسی و حتی کنکور باعث نمی‌شود تا دانش آموز ما به تحصیل علاقه‌مند شود و چنین اظهارنظر‌هایی که کتاب کمک درسی و کنکور را علت بی علاقگی دانش آموزان به علم و مطالعه عنوان می‌کنند، فرافکنی است.
وی با بیان اینکه از ورود کارشناسانه به مسائل مختلف آموزشی خودداری می‌کنیم، تصریح کرد: در شرایط فعلی حتی اگر تمامی کتاب‌های کمک درسی هم از نظام آموزشی جمع شوند، دانش آموز ما درس خواندن نخواهد شد چراکه هر دانش آموز برای علاقه‌مند شدن نیاز به انگیزه دارد و این مهم معلمانی را می‌طلبد که بتوانند به دانش آموز انگیزه لازم را القا کنند.
سبطی افزود: معلمی که ماهیانه حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار تومان دریافتی دارد، عموما نمی‌تواند انگیزه لازم را برای علاقه‌مند کردن دانش آموز به امر تحصیل ایجاد کند و در این بستر نامساعد سوداگران بسیاری پیدا شده اند که به جای کتاب، کتابنما و به جای آموزش به هرزآموزی و به جای مشاوره تحصیلی به امیدفروشی مشغولند و در سایه تباهکاری آنان فعالیت‌ها و محصولات ارزشمند بخش خصوصی هم مورد هجوم افراد غیرکارشناس یا عوام فریب قرار گرفته است.
رخنه پدیده‌ای مغفول به نام مشاورنما میان دانش آموزان
آموزش و پرورش طی سال های اخیر با مشکل نیروی تخصصی مشاوره مواجه هستند و اغلب از نیروهای با مدرک تحصیلی دیگر برای اداره این پست استفاده می‌شود و حتی حضور چنین پستی به دست فراموشی سپرده است البته در دوره اول متوسطه به جهت انجام هدایت تحصیلیحضور مشاور در مدارس الزامی است اما در سایر دوره ها این خلا وجود دارد و دانش آموزان گاه برای رفع نیاز و مشورت در مسیری اشتباه قدم می‌گذارند و هر کسی را شایسته برنامه ریزی برای موفقیت در امور درسی می دانند.
سبطی در این مورد تصریح کرد: مشکل حاد حوزه آموزش مشاور نمایان هستند که برخی از آنها صلاحیت علمی و اخلاقی لازم را ندارند البته نباید از مشاوران کارآزموده غافل شویم، اما متاسفانه برخی افراد که حتی سابقه تحصیلی درخشانی ندارند به کمک تریبون‌های مختلف وارد مدرسه و حتی خانه‌های دانش آموزان می‌شوند و به هر آموزی می‌پردازند. فضای مجازی جولانگاه امنی برای این مشاورنمایان شده است.
این فعال آموزشی با بیان این که در هر حرفه و شغلی طیف‌های مختلفی از افراد از خوب تا بد وجود دارد، اظهار کرد: در فرآیند آموزش و حتی کتاب‌های کمک آموزشی که اکنون به عنوان یک معضل از سوی برخی افراد مطرح هستند، برخی کتاب‌ها هرز آموز هستند و متاسفانه افرادی که صلاحیت لازم برای مشاوره و راهنمایی آموزش را ندارند، باعث می‌شود چنین کتاب‌ها و محتوا‌های آموزشی رونق پیدا کنند.
وی بیان کرد: آموزش و پرورش وظیفه دارد بر فعالیت این مشاوران و انواع اقسام محتوا‌های آموزشی اعم از کتاب و کلاس و سی دی وغیره نظارت داشته باشد و از بخش خصوصی در این نظارت و ارزیابی‌ها همکاری بگیرد.
مشاورنماهای تحصیلی نیازمند راست آزمایی عملکردی هستند
کافی است تا جستجویی در فضای مجازی کنیم و نگاهی به کلاس های قارچ گونه کنکوری و کمک آموزشی بیندازیم؛ اینجاست که چندین جوان بسیار کم سابقه و امروزی اما بدون تحصیلات مربوط و آموزش های لازم را می بینیم که در نقش مشاور وارد عمل می‌شوند؛ از دستمزدهای گزاف این گروه که بگذریم می بینیم برخی از این افراد با بازیابی حرفه ای مشتریان را برای خود جذب کرده اند و با جذابیت ظاهری و روش های بی پایه جامعه تحت پوشش خود را افزایش می‌دهند؛ این اوضاع در حالی پیش می‌رود که اغلب تنها رسانه ملی را عامل ترویج بی حساب و کتاب چنین افرادی می داند حال این افراد بیشترین مخاطبانشان را از فضای مجازی جلب می‌کردند.
سبطی درباره انتقاداتی که به تبلیغات در صدا و سیما مطرح است پاسخ داد و گفت: هیچ کالا و خدمتی بدون این که مجوز‌های لازم را داشته باشد مورد تبلیغ قرار نمی‌گیرد و اکنون مشکل اصلی در برنامه‌های مشارکتی است که نیاز به نظارت بیشتر دارند.
این کارشناس آموزشی تصریح کرد: یکی از بهترین راه حل‌ها برای ساماندهی افرادی که به عنوان کارشناس یا مشاور آموزشی در تریبون‌های مختلف حاضر می‌شوند، راستی سنجی ادعا‌های آنها است بنابراین پیشنهاد می‌شود تا مرکزی زیر نظر نهاد ریاست جمهوری شکل بگیرد تا تمامی مقاطع تحصیلی از دوره ابتدایی تا دکتری را تحت پوشش نظارتی قرار دهد و نمایندگانی از کمیسیون آموزش مجلس، وزارت ارشاد، سه وزارت علوم، بهداشت و آموزش و پرورش، حراست صدا و سیما، سمن ها، موسسات و تشکل‌های غیردولتی و غیره در آن نقش نظارتی داشته باشند تا صلاحیت و عملکرد فعالان در حوزه آموزشی بررسی شود.
سبطی تاکید کرد: یکی از مهمترین اقدامات فوری برای ساماندهی نظام آموزشی و جلوگیری از ورود به مسیر‌های گمراه کننده، خارج کردن مفسدان آموزشی و وارد کردن نخبگان به نظام تعلیم و تربیت است که به دنبال این ساز و کار به توسعه پایدار می‌رسیم.
کنکور؛ دردی که حالا درمان شد
کنکور و کتاب کمک درسی حالا به غول بی شاخ و دمی تبدیل شده که همه هم و غم نظام آموزشی برای حذف آن است؛ هر چند این مطالبه سالیان سال مطرح شده و به نتیجه نرسیده است اما هیچگاه راه حل قاطعی برای آن نداشتیم که چه مسیری جایگزین غول کنکور شود.
سبطی بیان کرد: متاسفانه به نقطه‌ای رسیده ایم که کنکور با این همه کاستی، تنها سد باقی مانده در برابر گسترش هرز آموزی و حافظه محوری شده است؛ اکنون شاهد آن هستیم که ۶۵۰ هزار جوان برای ورود به رشته‌های علوم پزشکی با هم رقابت می‌کنند و این در حالی است که از میان این تعداد شرکت کننده تنها ۸ هزار نفر به رشته‌های پرطرفدار در دانشگاه‌های علوم پزشکی راه پیدا می‌کنند که با درنظرگرفتن سهمیه‌های گوناگون کمتر از ۴ هزار صندلی برای جوانان بدون سهمیه باقی می‌ماند، با وجود این شرایط چنانچه این آزمون ورودی هم حذف شود بازار مکاره ایجاد خواهد شد که افراد با رانت‌های مختلف وارد دانشگاه‌ها می‌شوند و همان چهار هزار صندلی هم به افراد شایسته نخواهدرسید.
وی گفت: تا زمانی که نتوانیم در جامعه فرهنگ سازی مناسبی نسبت به رشته‌های تحصیلی و همچنین اشتغال زایی گسترده داشته باشیم، حذف کنکور هیچ کمکی به شرایط جامعه نمی‌کند و تنها فرافکنی و شعار‌های توخالی است.
این کارشناس آموزشی تأکید کرد: اکنون راه حل بهبود نظام آموزشی کشور مبارزه با کنکور نیست بلکه سریعا باید با مفسدان آموزشی مبارزه کنیم یعنی ابتدا پالایش و سپس والایش آموزشی را موردنظر داشته باشیم؛ ابتدا حوزه آموزش را از نخالگان خالی کنیم و سپس به جذب نخبگان همت بگماریم همچنین بی شک چرخه اقتصاد و اشتغال کشور باید توسعه پیدا کند تا افراد صرفاً حرفه پزشکی را تنها شغل مطلوب در آینده خود نبینند.