دانلود اثر1: Zumi-Kai – Midare – موسیقی سنتی ژاپن (ساز کوتو)
.
دانلود اثر2: Kyo No Yoru – موسیقی سنتی ژاپن(ساز شاكوهاچی)
.
دانلود اثر3: blue-bird – موسیقی پاپ ژاپن
.
دانلود اثر4: Yuunagi – موسیقی روز ژاپن
.
دانلود اثر5:موسیقی روز ژاپن: Meiko no Yume wa Yoru Hiraku اثر Zenkyoku Shu با صدای Meiko Kaji
.
دانلود اثر5: موسیقی ارکسترال شرق دور: Eternal Spring با اجرای – F. L. Chinese Orchestra
.
.
.
موسیقی سنتی ژاپنی (و مقایسه آن با موسیقی ایرانی)
سخنرانی گن ایچی تسوگه – Gen ichi Tsuge در دانشگاه هنر تهران:
.
من یك موسیقی شناس ژاپنی هستم كه درموسیقی ایرانی تخصص دارد. شاید این گفته، كه من متخصص موسیقی ایرانی هستم، شما را متعجب كند. خودم هم از این كه متخصص موسیقی ایرانی خطاب شوم كمی خجالت می كشم، چرا كه به اندازه كافی روی این موضوع كار نكرده ام تا در آن تسلط یابم. به هرحال روزگاری من جزو معدود محققینی محسوب می شدم كه در دهه ۱۹۶۰ به مطالعه و تحقیق درباره موسیقی ایرانی پرداختند. سالها پیش در ۱۹۶۳ برای مطالعه موسیقی سنتی ایرانی به ایران آمدم و خوشبختانه از سوی دانشگاه تهران بورسیه ای برای سالهای ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۶ دریافت كردم. درواقع هنگامی كه گروه موسیقی در سال ۱۹۶۴ (۱۳۴۳ش) در دانشكده هنرهای زیبای دانشگاه تهران تأسیس شد، من تنها دانشجویی بودم كه رسماً در آن گروه ثبت نام كردم و مرحوم دكتر بركشلی تنها استاد من بود. من كه چند ماهی نزد استاد یحیی زرین پنجه در هنرستان موسیقی ملی نواختن سه تار را آغاز كرده بودم، در سالهای بعدی ردیف میرزا عبدالله را از استاد نورعلی برومند فراگرفتم.
در سال ۱۹۶۶ از طرف دانشگاه وزلیان آمریكا برای تدریس موسیقی ژاپنی و ایرانی در «برنامه موسیقی جهانی» تازه تأسیس شده آن دانشگاه دعوت شدم. در آن دوران چند مقاله و یادداشت درباره موسیقی ایرانی و همچنین رساله دكترای خود را تحت عنوان «آواز: مطالعه ای درباره جنبه های ریتمیك موسیقی كلاسیك ایرانی» نوشتم. دو مقاله ام به فارسی ترجمه شد و در همان زمان در مجله موسیقی (شماره های ۱۳۷ و ۱۳۸) به سال ۱۹۷۲ به چاپ رسید. همچنین در نگارش چند مدخل در دائرة المعارف ایرانیكا همكاری داشتم. در سال ۱۹۷۹ از ایالات متحده آمریكا به ژاپن بازگشتم و به تدریس در كالج موسیقی كُنی تاچی و دانشگاه هنرهای زیبای توكیو (كه از آن فارغ التحصیل شده بودم) پرداختم. سپس چندین مقاله درباره موسیقی ایرانی به زبان ژاپنی نگاشتم. اخیراً نیز كار نوشتن كتابی مقدماتی درباره موسیقی ایرانی را برای خوانندگان ژاپنی به پایان رساندهام. موسیقی ایرانی برای بسیاری از ژاپنی ها شناخته شده نیست. به هرحال امیدوارم این تلاش كوچك در درك عمیقتر موسیقی ایرانی برای مردم ژاپن مؤثر باشد.
در نظر مردم ژاپن، ایران سرزمینی دور دست است. ژاپن در منتهی الیه شرق آسیا واقع شده، درحالی كه ایران در غرب آسیا قرار دارد. با این همه ما مشتركات كمی نداریم. موسیقی یكی از آنهاست. در حقیقت میراثهای موسیقایی ما از نظر تاریخی باهم قرابت دارند، اگرچه قرابتی دور و غیرمستقیم.
۱ـ مفهوم موسیقی
در ژاپن باستان یك چنین مفهوم امروزی از «موسیقی» وجود نداشت و به جای آن اصطلاحات عینی uta(خواندن)، mai(رقصیدن)، و asobi(نواختن) به كار می رفت. اینها واژه های مطلقاً ژاپنی هستند. بعدها، در قرون چهارم و پنجم میلادی، ما حروف الفبای چینی از جمله gaku(در چینی gve) و به دنبال آن مفهوم چینی «موسیقی» را اخذ كردیم. به هرحال این اصطلاح برای اشاره به موسیقی مراسم كنفوسیوسی، و بویژه در ژاپن برای موسیقی (و رقص) وارداتی دربار سلسله های سویی (Sui) و تانگ (Tang) به كار می رفت.
این وضعیت تاحدودی قابل مقایسه با ارتباط اصطلاح فارسی و عربی «موسیقی» است. نیاز به توضیح نیست كه اصطلاح عربی (و فارسی) موسیقی اصلاً یونانی است. این اصطلاح اما اساساً برمفهوم مجرد ونظری «موسیقی» اطلاق می شد. هنگامی كه موسیقی عینی و عملی مورد نظر بود، به جای «موسیقی» اصطلاحات بومی سرود و آواز به كار می رفت. در چنین مواردی در زبان عربی نیز واژه «غناء» بیش از موسیقی مورد استفاده قرار می گرفت.
امروز در ژاپن ما اصطلاح ongaku را برای «موسیقی» به كار می بریم. اگرچه این اصطلاح در زبان ژاپنی با دو حرف الفبای چینی نوشته می شـود و در زبان چینی yinyve تلفظ می شود، اما درواقع واژه ای اصلاً ژاپنی است كه احتمالاً در اوایل دوره می جی (حدود ۱۸۷۰) به عنوان ترجمه مفهوم غربی موسیقی وضع شده است. ازاین رو اصطلاح ongakv اصلاً یعنی «موسیقی غربی» و هرگاه بخواهیم موسیقی سنتی ژاپنی را متین كنیم از واژه دیگری باید استفاده كنیم: hogakv (موسیقی ملی)، یاNippon dento ongakv (موسیقی سنتی ژاپنی).
۲ـ انواع موسیقی
موسیقی ژاپنی معمولاً در دو گروه طبقه بندی می شود: موسیقی سنتی و موسیقی غربی. نخستین شامل انواع بیشمار موسیقایی است: gagaku/bugaku (موسیقی و رقص درباری)، Shomyo (آوازهای بودایی)، biwa-gakv(موسیقی روایی با همراهی ساز بی وا)، Sokyoku (موسیقی سازی و آوازی ساز كوتو)، jivta (موسیقی سازی و آوازی ساز شامی سن)، و نیز انواع موسیقی های نمایشی مانند نو، بون راكو و نمایش كابوكی. افزون بر اینها تعداد بیشماری سبكهای محلی و موسیقی عامه پسند نیز وجود دارد.
ذكر این نكته نیز جالب است كه این انواع موسیقی از جنبه های تئوری، زیباشناسی، رپرتوار، نُت نویسی، سازهای موسیقی و موزیكالیته اجراكنندگان كاملاً از یكدیگر جدا هستند.
بنابراین هر موسیقیدان باید در یك نوع مشخص تخصص یابد. غیرقابل تصور است كه یك موسیقیدان «نو» در صحنه «كابوكی» دیده شود و برعكس (تنها استثناء مربوط می شود به موسیقیدانان دربار سلطنتی: آنها در موسیقی غربی نیز بخوبی آموزش دیده اند و باید در ضیافتهای رسمی درباری برای مهمانان خارجی موسیقی غربی اجرا نمایند) البته اخیراً برخی موسیقیدانهای جوانتر توانایی اجرای هر دو نوع موسیقی را كسب نموده و در صددند تا از مرزهای متعارف موسیقی ژاپن عبور كنند.
۳ـ سازهای موسیقی
اغلب سازهای موسیقی كه در موسیقی ژاپنی مورد استفاده قرارمی گیرد اساساً از چین وارد شده اند. بنابراین تقریباً همه سازهای ژاپنی خویشاوندان نزدیكی در چین دارند.
منشأ برخی سازهای چینی را نیز در آسیای مركزی و غربی می توان یافت. پس شماری از سازهای ژاپنی خویشاوندان دوری نیز در ایران دارند.
برای نمونه ساز چینی پی پا از بربط ایرانی اقتباس شده و بنابراین صورت ژاپنی آن یعنی بی وا بطور غیرمستقیم خویشاوند بربط ایرانی محسوب می شود.
هارپ عمودی گوشه دار چینی به نام konghou(كه امروزه متروك است)، خویشاوند چنگ ایرانی است. این هارپ در ژاپن به عنوان یكی از اعضای اركستر پائك چه (یكی از سلطنتهای باستانی شبه جزیره كره) عرضه شد. از همین رو در زبان ژاپنی آن را Kudara-goto یعنی هارپ پائك چه می نامند.
شاكوهاچی صورت ژاپنی یك فلوت چینی به نام donxiao یا Zhangdi است كه بطور غیرمستقیم نسبتش به نی ایرانی می رسد.
هی چی ریكی صورت ژاپنی ابوای چینی یا biliخویشاوند غیرمستقیم بالابان ایرانی است.
xiyaogv(در زبان ژاپنی Saiyoko) نوعی طبل كمر باریك شبیه به ساعت شنی است كه نسبتش به آسیای غربی می رسد. این ساز احتمالاً از آسیای غربی به چین و سپس به ژاپن وارد شده است. در موزه ایران باستان نیز یك مجسمه گلی وجود دارد كه مردی رانشان می دهد كه چنین سازی را در بغل گرفته است.
۴ـ ساختار موسیقی: جنبه های مُدال و ریتمیك
ملودیهای موسیقی سنتی ژاپنی در اصطلاح گام و مُد(الگوی) موسیقایی عموماً پنتاتونیك یاپنج نُتی هستند. گامهای موسیقی از نوعی به نوع دیگر متفاوت است، اما چهار گام موسیقایی پایه در موسیقی ژاپن مشهورند: ۱ـ گام miyako-bushi، ۲ـ گام ritsu، ۳ـ minyo یا گام آواز محلی، ۴ـ گام ryukgu به علاوه انواع گاگاكو و شومیو براساس گام ryo و گام ritsu تشكیل شده اند. ملودیهای گاگاكو در چندین مد اجرا می شوند كه از این نظر قابل مقایسه با «دستگاه» در موسیقی ایرانی است.
البته برخلاف موسیقی ایرانی، در موسیقی ژاپنی فواصل خنثی یا به اصطلاح ربع پرده وجود ندارد.
از نظر ویژگیهای ریتمیك در موسیقی ژاپنی می توان به دو سبك متضاد ریتمیك اشاره كرد: hyoshi-ai یا متریك و hyoshi-awazu یا غیرمتریك.
اولی را می توان با «ضربی» و دومی را با «آواز» یا قطعات بدون ضرب در موسیقی ایرانی مقایسه كرد. در ترانه های محلی اولی را Yagi-bushi و دومی را Oiwake می نامند.
۵ـ انتقال سنتها
موسیقی سنتی ژاپنی اساساً به روش شفاهی یا سینه به سینه منتقل می شود. در این موسیقی روشی برای خواندن قطعه (سلفژ) پیش از اجرا با ساز وجود دارد كه در آن از قافیه ها و هجاهای بخصوصی برای كمك به حافظه استفاده می شود و به آن Shoga می گویند.
فقدان بداهه نوازی و حداقل استفاده از نت نویسی از دیگر ویژگیهای موسیقی ژاپنی است. آشنایی با نت نویسی غربی بر اعتبار موسیقیدان ژاپنی نمی افزاید و استفاده از نت هنگام كنسرت نشاندهنده غیرحرفه ای بودن نوازنده است.
۶ـ تأثیر غرب بر موسیقی سنتی ژاپنیجریان نوگرایی در ژاپن درمیانه قرن نوزدهم آغاز شد. در دوران بازسازی می جی (۱۸۶۸)، سیاست انزواطلبانه رژیم توكوكاوا از میان برداشته شد و محدودیتها علیه فرهنگهای مسیحی و خارجی كنار گذاشته شد. حكومت جدید قاطعانه موسیقی غربی را اخذ و اشاعه وسیع آن رادر ژاپن ترغیب نمود. سیستم جدید مدارس برنامه آموزشی خود را با تحصیل موسیقی غربی منطبق نمود. این بخشی ازمعیارهای غنی سازی فرهنگی وتقویت ژاپن به عنوان یك حكومت ملی نوین بود.
تشكیل «انجمن مطالعات موسیقی» كه شوجی ای ساوا آن را پیشنهاد داده و برنامه ریزی نموده بود، در سال۱۸۷۹ توسط دولت تأسیس شد. این انجمن خیلی زود به مقام یك مدرسه موسیقی ارتقا یافت و تبدیل به نخستین آكادمی موسیقی كشور شد كه در واقع همان نیای «دانشگاه هنرهای زیبا و موسیقی توكیو» است.
از میان نخستین فارغ التحصیلان آن مدرسه می توان از رن تارو تاكی (۱۸۷۹ ـ ۱۹۰۳) و كوساكو یامادا (۱۸۸۶ ـ ۱۹۶۵) نام برد. شخص اخیر بود كه عملاً راه شكوفایی آتی موسیقی غربی را در ژاپن هموار نمود. رن تاروتاكی در سال۱۹۰۰ از طرف دولت ژاپن برای تحصیل در كنسرواتوار لایپزیك به آلمان اعزام شد. یامادا نیز در سال۱۹۰۸ برای آموزشهای تكمیلی موسیقی به هنرستان موسیقی برلین رفت و در سال۱۹۱۴ به توكیو بازگشت (بد نیست به این نكته نیز اشاره كنیم كه كلنل علینقی وزیری
معاصر یامادا، بود، البته وی كمی پس از یامادا، یعنی به سال ۱۹۲۱ به هنرستان موسیقی برلین رفت. شاید اگر آن دو یكدیگر را ملاقات می كردند، با توجه به ویژگیهای مشترك فكری، دوستی محكمی بین شان به وجود می آمد). تاكی و یامادا آهنگهای زیبای بی شماری بر روی اشعار ژاپنی ساخته اند كه امروزه از محبوب ترین ترانه های ژاپنی در سبك اروپایی است.
یامادا و مریدانش تحت تأثیر شدید موسیقی آلمانی در پیوند موسیقی غربی در خاك ژاپن موفق گشتند. در سال۱۹۳۰ سبكهای موسیقایی گوناگون اروپایی معاصر از جمله امپرسیونیسم فرانسوی بسرعت در ژاپن عرضه گشت. در طول جنگ جهانی دوم اما همه فعالیتهای موسیقایی قویاً تحت كنترل دولت نظامی قرار گرفت. دانشجویان موسیقی نیز به خدمت سربازی اعزام شدند. حس تیز شنوایی آنها عملاً برای مقاصد نظامی به كار می رفت. درواقع طی جنگ در جبهه شرقی، در ژاپن تربیت و پرورش تمرین شنوایی برای كسب «گوش مطلق» (توانایی تشخیص نام نت بدون مراجعه به نت پایه) بشدت تشویق می شد. مسؤولان نظامی وقت بر این باور بودند كه این توانایی برای پی بردن به حمله دشمن و نیز تعیین اندازه و مدل بمباران قریب الوقوع هواپیما یا زیردریایی به یاری قوه شنوایی مفید بود. در دوران جنگ برخی موسیقیدانان مجبور به
همكاری با دولت برای نوشتن سرودهای وطنی و مارشهای نظامی گشتند.
پس از جنگ (۱۹۴۵)، موسیقیدانها بسرعت به جبران عقب ماندگی دوران جنگ پرداختند و به معیارهای بین المللی موسیقی جدید دست یافتند. طبق سیستم تحصیلی جدید، دبیرستانها و كالج های موسیقی جدید تأسیس شد. مدرسه موسیقی توكیو (آكادمی موسیقی توكیو، تأسیس شده به سال۱۸۸۷) با مدرسه هنرهای زیبای توكیو متحد و به دانشگاهی متشكل از دو دانشكده تبدیل شد. عنوان ژاپنی این دانشگاه Tokyo Geijutsu Daigaku و به معنی «دانشگاه هنرهای زیبای توكیو» است.
این همان دانشگاهی است كه من در سال۱۹۶۱ از آن فارغ التحصیل شدم و از سال۱۹۸۴ نیز در آنجا تدریس می كنم.
تحولات موسیقی پس از جنگ براستی بسیار سریع بود. سبكهای معاصر موسیقی غربی از جمله دودكافونی شوئنبرگ در ژاپن همزمان با اروپا عرضه شد.نخستین استودیوی موسیقی الكترونیكی در ژاپن به سال۱۹۵۵ تأسیس شد. موسیقی استروینسكی، مسیان و جان كیج در میان مخاطبان ژاپنی در دهه شصت قرن بیستم بسیارمتداول بود.
مؤخرهدر دهه های شصت و هفتاد قرن بیستم، ژاپنی ها كه بطور جدی به دنبال رشد بالای اقتصادی بودند در عرصه بین المللی با لقب موهن «حیوان اقتصادی» به دیده تحقیر نگریسته می شدند. در طول این سالها اغلب ژاپنی ها شیفته دستیابی به تمدن غربی و روشنفكران سرگرم ترجمه جدیدترین اندیشه های غربی و پیروی از آخرین گرایشات هنرهای
غربی از جمله موسیقی بودند. در واقع در آن دوران تنها عده قلیلی به موسیقی آسیایی توجه داشتند. برای موسیقیدانان گردشگر غربی، ژاپن یكی از بهترین بازارها برای كنسرت و بهترین مشتری سی دی های آنها شد. هزینه سنگین نقل مكان كامل یك كمپانی اپرا (شامل اركستر بزرگ و همسرایان) از اروپا به ژاپن برای اجرای یك كنسرت عظیم، با فروش ورودیه های گران و حیرت انگیز كاملاً جبران می شد (برای مثال قیمت یك بلیت یك نفره برای یك شب اپرابه پول امروز ایران حدود ۲۴۰۰۰۰ تومان و تماشای رسیتال پیانو ولادیمیر هوروتیز ۱۵۰۰۰۰تومان بود.)
در دهه ۱۹۸۰ ژاپن به اوج رشد اقتصادی خود رسید. اینك ژاپنی ها كمی بیش از پیش از نظر مصالح فرهنگی غنی تر شده بودند. آنها از اوقات فراغت خود لذت می بردند. آنگاه برای نخستین بار پس از جنگ جهانی دوم ژاپنی ها توانستند اطراف خود را بهتر بنگرند. آنان كشف كردند كه ژاپن سرزمینی آسیایی است و نیز به ارتباط طولانی تاریخی و پیوستگی نزدیك فرهنگی خویش با دیگر همسایگان آسیایی پی بردند. قابل ذكر است كه در این دوران میل شدیدی به موسیقی آسیایی و آفریقایی در حوزه موسیقی عامه پسند میان قشر جوان ژاپنی به وجود آمد. البته آنان تحت تأثیر گرایش به «موسیقی جهان» در موسیقی پاپ غربی دهه ۸۰ قرن بیستم بودند. به هر حال برخی موسیقیدانان با استعداد ژاپنی به ابراز خلاقیت خویش در تركیب عناصر گوناگون بویژه آسیایی (و آفریقایی) با موسیقی غربی آغاز كرده اند.
این حوزه ، به نظر من اكنون پیوسته گسترش می یابد و در آینده نزدیك به جریان بزرگی در موسیقی آسیا بدل خواهد شد. اگر امروز به هر یك از فروشگاههای آثار صوتی در ژاپن بروید و محصولات آنها را مرور كنید، بی تردید صدها سی دی و ال دی خواهید یافت كه عنوان آنها «پاپ آسیایی» است.
نویسنده: گن ایچی تسوگه – Gen ichi Tsuge
ترجمه: فرهود امیرانی
منبع: روزنامه ایران، شماره ۲۰۵۲ – سال هشتم – سه شنبه ۲۳ بهمن ۱۳۸۰