29 بهمن (5 اسفند) سپندارمذگان (روز دلدادگان ايرانی) خجسته باد و به‌شادی!
بدرود ولنتاين!
کمتر کسی است که بداند در ایران باستان، نه چون رومیان از 3 قرن پس از میلاد- که از 20 قرن پیش از میلاد- روزی موسوم به روز عشق وجود داشته است. جالب است بدانید که این روز در تقویم جدید ایرانی دقیقا مصادف است با ۲۹ بهمن، یعنی تنها ۴ روز پس از ولنتاین فرنگی! این روز سپندارمذگان یا اسفندارمذگان نام داشته است.
در ایران، هر ماه، یک بار، نام روز و ماه یکی می‌‌شده است که در همان روز که نامش با نام ماه مقارن میشد، جشنی ترتیب می‌‌دادند متناسب با نام آن روز و ماه. مثلاً شانزدهمین روز هر ماه “مهر” نام داشت که در ماه مهر، «مهرگان» لقب می‌‌گرفت.
در گاه‌شماری‌های ایرانی، علاوه بر این که ماه‌ها نام داشتند، هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. برای نمونه روز نخست هر ماه «روز اورمزد»، روز دوم هر ماه، روز بهمن (سلامت، اندیشه) که نخستین صفت خداوند است، روز سوم هر ماه، اردیبهشت یعنی «بهترین راستی و پاکی» که باز از صفات خداوند است، روز چهارم هر ماه، شهریور یعنی «شاهی و فرمانروایی آرمانی» که خاص خداوند است و روز پنجم هر ماه، «سپندارمزد» بوده‌است.
امشاسپند( فرشته)سپندارمذ، نگهبان و ایزدبانوی زمین ِسرسبز و نشانی از باروری و زایش است. جشن سپندارمذگان یا اسفندگان، روز گرامیداشت زنان در ایران باستان بوده و زن نیز نماد مهر و عشق و پاکدامنی.
در ایران باستان، نه چون رومیان از سه قرن پس از میلاد، که از بیست قرن پیش از میلاد، یعنی حدودا دوهزار سال پیش از تولد ولنتاین، میان آریائیان روزی موسوم به روز عشق (سپندارمذگان یا اسفندارمذگان) بوده است.
این روز در تقویم زرتشتی مصادف است با پنجم اسفند ماه و در تقویم جدید ایرانی، که شش ماه اول سال سی و یک روز حساب میشود، شش روز به جلو آمده و دقیقا مصادف میشود با ۲۹ بهمن، یعنی چهار روز پس از روز ولنتاین فرنگی.
“سپندارمذگان” جشن زمین و گرامی داشت عشق است که هر دو در کنار هم معنا پیدا میکردند.
در این روز زنان به شوهران و پسران خود مهر و عشق فراوان ارزانی میکردند. مردان و پسران نیز زنان و دختران را بر تخت شاهی نشانده، به آنها هدیه‌ها داده خواسته‌های آن‌هارا همچون پرستاری برآورده میکردند. مردان درتلاش بودند ارمغان‌هایی نو و ویژه به زنان پیشکش کنند؛ مثلن در شهر‌های گرمسیری، مردان بر فراز قله‌ها رفته ، برف و یخ به خانه می آوردند تا بانوی خانه را با آبی یخ یا شربتی گوارا و خنک غافل‌گیر کنند!
ملت ایران از جمله ملت هایی است که زندگی اش با جشن و شادمانی پیوند فراوانی داشته است، به مناسبت های گوناگون جشن میگرفتند و با سرور و شادمانی روزگار می‌‌گذرانده‌اند و در هجوم جشن‌ها و مراسم و آیین دیگر سرزمین‌ها، تکاندن گرد و خاک آنچه خود پیشتر و بیشتر داشته‌ایم کاری زیبا و دلنشین خواهد بود. امتحان کنید!
شهر خالی‌ست ز عشاق، بوَد کز طرفی مردی از خویش برون آید و کاری بکند؟ «حافظ»
دیدگاه و نقل قول‌های فرداد (از كاربران سايت)
با سلام به مدیر سایت و دکتر سبطی
طبق آیین زرتشتی هر روز از ماه نامی ویژه داشته و هرگاه نام روز و ماه منطبق شده، آن روز را جشن میگرفتند؛ به بیان دیگر در ایران باستان جشن‌های فروردینگان، اردیبهشتگان و … وجود داشته که مهمترین این نوع از جشن‌ها، جشن مهرگان بوده است. بنابر آنچه گفته شد تاریخ اسفندگان روز اسفند (پنجم) از ماه اسفند بوده است.
• استاد جلیل دوستخواه در یادداشتی می‌نویسد:
«یادآوری می شود که برخی از دوستان، با استناد به دیگرگونی گاه شمار خورشیدی کنونی نسبت به گاه شمار باستانی، زمان برگزاری جشن اسپندارمَذگان را شش روز بازپس می‌برند و در روز ۲۹بهمن‌ماه می‌شناسند. اما همان‌گونه که پیشتر هم روشنگری کردم، روز درست و سزاوار این جشن، همان پنجم اسفندماه است. در پاسخ به دوستانی که ۲۹بهمن را جشن اسفندگان شمرده و با پیام‌های مهرآمیزشان آن را «فرخنده باد!» گفته‌اند، نوشتم: جشن اسپندارمذگان (اسفندگان) در پنجم اسفندماه (و نه ۲۹بهمن)، بر شما فرخنده باد! همچنان بر این باورم که کاربرد گاهشماری خیامی (مشهور به جلالی)، نباید ما را از پاسداشت یادگار نیاکان ارجمندمان بازدارد. برماست که همه‌ی جشن های یازده‌گانه با پسوند «- گان» از ماه دوم تا دوازدهم را هم، مانند ماه یکم در همان روزهای اصلی (روزهای یکی شدن ِ نام روز و ماه) برگزاریم و به روزهای دیگری منتقل نکنیم تا انگیزه‌ی بنیادین برگزاری آن ها از یاد نرود»
• استاد دکتر جلال خالق مطلق می‌نویسد:
«ابوریحان بیرونی در کتاب آثارالباقیه که در سال ۳۹۱ هجری تألیف کرده است، آنجا که درباره‌ی جشن‌های ایرانی سخن می‌گوید، از جشنی نام می‌برد که در روز اسفندارمذ در ماه اسفندارمذ، یعنی در پنجم اسفند برگزار میشد. در ایران کهن، یک جشن بهاری زنان بوده که در آن روز زنان از آزادی بیشتری برخوردار بودند و بویژه دختران «دم بخت» به همسرگزینی تشویق می‌شدند و از این رو این جشن را «مردگیران» می‌نامیدند. سپس‌تر، با نفوذ بیشتر مذهب، این جشن نخست تغییر ماهیت داده و جشن زنان شوهردار شده و این دسته زنان در آن روز از شوهران خود به پاس یکسال پارسایی و خانه‌داری و شوهردوستی هدیه میگرفتند، تا اینکه همین نیز رفته‌رفته فراموش شده است.»
سپندارمذ یا اسفند نام دختر اهورامزدا و نماد آن نیز زمین است. به دلیل مونث بودن این ایزد؛ اسفندگان را در ایران باستان به عنوان «روز زن» جشن میگرفتند. بنابراین و به قرار آئینی این روز را می‌توان روز زن نامید و نه روز عشاق. گرچه حتی این نام هم از جشن گرفتن و بزرگداشت آن نمی‌کاهد و می‌تواند آن را لذت‌بخش‌تر کند.
*هدف از نگارش سطور فوق روشنگری در باب این روز بوده و نه نفی آن، چه بهتر که با شناخت درست از این واقعه تاریخی، به پاسداشت آن بنشینیم.
پاسخ مدیر:
فرداد گرامی، درود
با دیدگاه استاد دوستخواه هم‌سو هستیم امّا از دستِ ما فعلاً این کار بر‌می‌آمد. به نوجوان ایرانی می‌توان گفت برای پاسداری از ایرانی بودنت ۴ روز شکیبایی کن امّا ۹ روز (و تغییر ماه) را شاید تاب نیاورد. این دومی از عهده‌ی دولت و حکومت ملّی البته به سادگی بر‌می‌آید که به امید آن روز!