تکنیک­های طرح تست زیست شناسی در کنکور سراسری (قسمت سوم)

ابتدا می‌توانید قسمت‌های قبلی را از لینک زیر بخوانید:

https://daryaftpub.com/teknik-test-zist-2/

.

از مقاله‌های خشت دوّم (مشاوره در طول سال) :

تکنیک­های طرح تست زیست شناسی در کنکور سراسری (قسمت دوّم) – مهندس یونس حمه‌صادقی

دانلود↑↑↑↑↑↑↑↑↑↑↑↑

.

تکنیک­های طرح تست زیست شناسی در کنکور سراسری(بخش سوم)

• سؤالات به ظاهر مقایسه­ای
• نسبت دادن یک ویژگی مشترک و یا طرح یک اختلاف بین به دو مورد جداگانه !!! در این سؤالات برای نسبت دادن یک ویژگی مشترک از واژه­ی (همانند) و در طرح یک اختلاف از واژه­ی (برخلاف) استفاده می­شود؛ پس بدیهی است در صورتی که دو مورد در یک ویژگی مشترک باشند بکار بردن واژه­ی (برخلاف) بین آنها نادرست است و به همین صورت به‌کار بردن واژه­ی «همانند» همراه با بیان یک اختلاف، نادرست خواهد بود.
• هدف اصلی این نوشتار تاکید بر نحوه­ی برخورد با این نوع از سؤالات به ظاهر مقایسه­ای است.
• در صورتی که در برخورد با این سؤالات درگیر امر مقایسه­ی ظاهری موضوع مورد بحث در گزینه­ها شوید، در واقع با آغوش باز پذیرای دام اصلی مورد نظر طراح محترم سؤال شده­اید!!!

انواع مختلفی از سؤالات به‌ظاهر مقایسه­ای در کنکور سراسری مطرح شده است. برای آن‌که انواع این سؤالات و نحوه پاسخگویی هوشمندانه به آنها را بهتر متوجه شوید، مطالبی که در ادامه می­آید را با دقت بخوانید.

لطفا به مثال زیر توجه بفرمایید:

• سه جعبه­ی b,a و c را در اختیار داریم. در جعبه­ی a، 1 توپ قرمز، 2 توپ سفید و 3 توپ سبز وجود دارد. تعداد این توپ­ها در جعبه­ی b به ترتیب 2،0 و 4 عدد است. از نوع و تعداد توپ­های جعبه c اطلاعی نداریم.
• نوع اول از سؤالات به ظاهر مقایسه­­ای:

کدام گزینه صحیح است؟

• جعبه­ی a همانند جعبه­ی b حاوی توپ زرد رنگ است.
• جعبه­ی a برخلاف جعبه­ی b حاوی توپ سفید رنگ نیست.
• جعبه­ی a همانند جعبه­ی b حاوی توپ سبز رنگ نیست.
• جعبه­ی a برخلاف جعبه­ی b حاوی توپ قرمز رنگ است.
• در بسیاری از سؤالات کنکور سراسری، همانند این سؤال فقط و فقط کافی است که هر گزینه را با جزء اول مورد مقایسه بخوانید و از جزء دوم صرف نظر کنید.
• نحوه برخورد مناسب با این نوع از سؤالات: در ابتدا هر گزینه را با نسبت دادن ویژگی مورد نظر به فقط یکی از جعبه­ها بخوانید. در بسیاری از سؤالات انجام این کار باعث رد گزینه­های نادرست و رسیدن به پاسخ صحیح می­شود. مثلا در هر گزینه از خواندن بخش (همانند یا برخلاف جعبه­ی b) صرف نظر کنید:
• جعبه­ی a حاوی توپ زرد رنگ است. (غ)
• جعبه­ی a حاوی توپ سفید رنگ نیست. (غ)
• جعبه­ی a حاوی توپ سبز رنگ نیست. (غ)
• جعبه­ی a حاوی توپ قرمز رنگ است. (ص)

مشاهده می­کنید که به‌راحتی به نادرستی سه گزینه­ پی بردیم بدون آن‌که درگیر درستی یا نادرستی جملات در مورد جعبه b شده باشیم. در صورتی که نادرستی گزینه ­ای با این روش اثبات نشد، بدون استرس به خواندن سایر گزینه­ها با این روش بپردازید چرا که در بسیاری از مواقع این گزینه همان پاسخ صحیح خواهد بود و نیازی هم به بررسی جزء دوم آن نیست.

مثال­هایی از کنکور سراسری شما را در این زمینه قانع خواهد نمود!

• بخشی از هر نورون که پیام عصبی را از جسم سلولی دور می­کند ……………… ، …………… (سراسری 92)
• – دارای انشعابات فراوان می­باشد.
• – توسط غلافی از جنس لیپید پوشانده شده است.
• – واجد شبکه آندوپلاسمی گسترده و هسته می­باشد.
• – می­تواند از طریق غشای خود به ویزیکول­های سیناپسی بپیوندد.

گزینه 4.

منظور از بخشی از هر نورون که پیام عصبی  را از جسم سلولی دور می­کند، آکسون است. دقت کنید که با توجه به اشاره­ی سؤال به هر نورون، بایستی آکسون نورون حسی، حرکتی و رابط را با هم در نظر بگیرید.گزینه1) آکسون­ها دارای انشعابات فراوان نیستند.// گزینه2: اکسون نورون رابط فاقد غلاف لیپیدی است.// گزینه3: این ویژگی مربوط به جسم سلولی نورون­ها است نه آکسون.

• همه میکروسفرها ……………….. …………………… (سراسری 92)
• – میتوانند صفات را به نسل بعد منقل کنند.
• – زنده هستند و توانایی تقسیم شدن دارند.
• – به غشای سلول شباهت زیادی دارند.
• – دارای مولکول­های آبگریز می­باشند.

گزینه 3.

گزینه 1 و 2: بعضی از میکروسفرها دارای RNA شدند و توانایی انتقال صفات به نسل بعد را پیدا کردند و میکروسفرهایی هم بودند که توانایی انتقال صفات به نسل آینده را کسب نکردند که نمی­توان آنها را زنده در نظر گرفت.// گزینه4: میکروسفرها زنجیره­های کوچک آمینواسیدی هستند و ویژگی آبگریزی مربوط به کواسروات­هاست که مجموعه­ای از مولکول­های لیپیدی هستند.

• در کلیه­ی انسان ………….. …………….، می­تواند …………….. را با صرف انرژی به مویرگ­های اطراف نفرون­ها برگرداند. (سراسری 93)
• لوله­ی جمع­کننده – اوره
• لوله پیچ­خورده دور- – گلوکز
• لوله­ی جمع­کننده – NaCl
• لوله­ی پیچ خورده­ی نزدیک – HCO₃^– 

‘گزینه 3.

گزینه1: در لوله­ی جمع­کننده اوره با انتقال غیر فعال و بدون صرف انرژی بازجذب می­شود.// گزینه2: گلوکز در لوله­ی پیچ خورده­ی دور بازجذب نمی­شود.// گزینه4: در لوله­ی پیچ خورده­ی نزدیک HCO₃^–   با انتقال غیر فعال و بدون صرف انرژی بازجذب می­شود.

• در ………..، محتویات لوله گوارش، پس از آنکه گوارش مکانیکی را آغاز نمودند، بلافاصله وارد بخش دیگری می­شوند که جایگاه …….. است. (سراسری 93)
• کرم خاکی – ترشح آنزیم­های گوارشی
• گنجشک – جایگاه اصلی جذب مواد غذایی و آب
• ملخ – آغاز گوارش شیمیای مواد غذایی
• گنجشک – هضم شیمیایی و مکانیکی مواد غذایی

گزینه 1.

گزینه2: بر طبق کتاب درسی، در گنجشک گوارش مکانیکی در معده آغاز می­شود و محتویات لوله گوارش بلافاصله بعد از معده وارد سنگدان می­شود. اما سنگدان جایگاه ترشح آنزیم­های گوارشی نیست.// گزینه3: در ملخ گوارش مکانیکی را صفحه­های آرواره مانند اطراف دهان آغاز می­کنند، اما جایگاه آغاز گوارش شیمیایی در ملخ بر طبق کتاب درسی، معده است که بلافاصله بعد از سنگدان قرار دارد.// گزینه4: بر طبق کتاب درسی، در گنجشک گوارش مکانیکی در معده آغاز می­شود و محتویات لوله گوارش بلافاصله بعد از معده وارد سنگدان می­شود. اما  سنگدان جایگاه هضم شیمیایی نیست.

• در انسان خارجی­ترین لایه­ی مننژ …………… ……………… (سراسری 93)
• – دارای حفرات کوچک و بزرگی می­باشد.
• – در ایجاد سد خونی- مغزی نقش دارد.
• – از نوعی بافت پیوندی سست ساخته شده است.
• – در ساختار خود مقادیر فراوانی مایع مغزی- نخاعی دارد.

گزینه1.

خارجی ترین لایه­ی مننژ لایه­ی سخت شامه است.

گزینه2: سد خونی مغزی مربوط به ساختار ویژه­ی مویرگ­های مغزی است و ربطی به سخت شامه ندارد.// گزینه 3: سخت شامه از جنس بافت پیوندی محکم است.// گزینه4: مایع مغزی نخاعی فضای بین سخت شامه و نرم شامه را پر کرده است نه اینکه در ساختار سخت شامه باشد.

• کدام گزینه درست است؟ (سراسری 94)
• در خرچنگ دراز ، خون توسط یک رگ شکمی به قلب باز می­گردد.
• در کرم خاکی ، خون غنی از اکسیژن به قلب وارد می­شود.
• در ملخ ، رگ پشتی خون را از انتهای بدن به سوی سر و سایر قسمت­ها می­راند.
• در ماهی خون از طریق یک رگ شکمی به سمت بخش­های عقبی بدن جریان می­یابد.

گزینه 3.

گزینه1: در خرچنگ دراز دو عدد رگ شکمی وجود دارد که یکی از آنها سرخرگ شکمی است و  خون را از قلب به بخش­های پایینی بدن می­آورد و دیگری سیاهرگ شکمی است که خون اندام­ها را به آبشش­ها می­برد. خون از آبشش­ها به سمت قلب رفته و از طریق منافذ موجود در قلب به قلب باز می­گردد.// گزینه2: در کرم خاکی خون وارد شده به قلب­های لوله­ای خون تیره و غنی از کربن­دی­اکسید است.// گزینه4: در ماهی خون توسط یک سرخرگ پشتی به سمت بخش­های عفبی بدن جریان می­یابد.

• در شکل زیر سلول­های دیواره­ی …………. می­توانند ……………….. (سراسری 94)
• 1 در عدم حضور اکسیژن انرژی زیستی تولید می­کند.
• 4 سلولز موجود در مواد غذایی را تجزیه نماید.
• 4 در مجاورت با غذای دوباره جویده شده قرار گیرند.
• 3 جذب بخشی از مواد حاصل از گوارش را انجام دهند.

گزینه 1.

گزینه2: جانوران آنزیمی که بتواند پیوند بین مولکول­هایگلوکز را در مولکول­های سلواز را هیدرولیز کند.// گزینه3: بخش4، سیرابی است و بر طبق کتاب درسی در مجاورت با غذای دوباره جویده شده قرار نمی­گیرد.// گزینه4: بخش3، شیردان است و آنزیم­های گوارشی را ترشح می­کند و جذب مواد حاصل از گوارش در روده انجام می­گیرد.

• در گیاهان، حرکت­های …………… بدون دخالت محرک­های بیرونی انجام می­شود. (سراسری 95)
• خودبخودی
• غیر فعال
• تاکتیکی
• غیرفعال

گزینه1.

گزینه1: حرکات غیر خودبخودی در گیاهان با دخالت محرک­های بیرون انجام می­شود.// گزینه2 و 4: حرکات غیرفعال در گیاهان با دخالت محرک­های بیرون انجام می­شود.// گزینه3: حرکات تاکتیکی (القایی) با دخالت محرک­های بیرون انجام می­شود.

• همانطور که دیدید در این سؤالات بدون خواندن و فکر کردن به جزء دوم در هر گزینه و نیز حتی بدون درگیر شدن با گزینه­ی صحیح توانستیم با خواندن یک جزء از هر گزینه و رد گزینه­های نادرست به پاسخ مورد نظر طراح محترم برسیم.
• یک نکته: اگر با خواندن جزء اول یک گزینه­ قادر به رد آن نشدیم؛ بجای آنکه بلافاصله جزء دوم آن گزینه را بررسی کنیم بهتر است بدون استرس به خواندن جزء اول سایر گزینه­ها ادامه دهیم تا از اتلاف وقت جلوگیری شود!!! به مثال زیر توجه کنید:

• کدام گزینه عبارت زیر را به نادرستی تکمیل می­نماید؟ (سراسری 93)

“در ماهی …………….  ………….”

• سلول­های قلب توسط خون روشن تغذیه می­شوند.
• سرخرگ پشتی دارای خون غنی از اکسیژن است.
• سرخرگ شکمی- خون غنی از اکسیژن را به بافت­های مختلف بدن می­رساند.
• مقدار زیادی از ترکیبات پلاسما، از ابتدای مویرگ­ها به فضای بین سلولی وارد می­شود.

گزینه 3.در ماهی سرخرگ شکمی خون تیره (غنی از کربن­دی­اکسید) را از قلب به آبشش­ها می­برد.

سرخرگ پشتی خون غنی از اکسیژن را از آبشش­ها به اندام­ها از جمله خود  سلول­های قلب می­برد. چون ماهی گردش خون بسته دارد حون از رگ­ها خارج نمی­شود؛ بلکه ترکیبات موجود در پلاسما از ابتدای مویرگ­ها وارد فضای بین سلولی می­شود.

• در این سؤال تایید درستی گزینه­های 2،1 و 4 مستلزم خواندن جزء دوم آنها است. اما اگر بدون توجه به جزء دوم آنها و بدون استرس به خواندن جزء اول هر گزینه اقدام کنیم، به راحتی نادرستی گزینه­ی3­ اثبات می­شود.

• نوع دوم سؤالات به ظاهر مقایسه­ای:

گاهی فقط یک یا دو گزینه را می­توان با خوانده جزء اول هر گزینه رد کرد. در این نوع از سؤالات رسیدن به پاسخ صحیح مورد نظر نیازمند خواندن و بررسی جزء دوم گزینه­ها است.

• نحوه­ی برخورد مناسب با این نوع از سؤالات: برای گزینه­هایی که با خواندم جزء اول رد نشدند، باید بدون آن‌که به گزینه­ها حالت مقایسه­ای بدهیم، آنها را با جزء دوم بخوانیم و درستی و نادرستی آنها را بررسی کنیم. به شما پیشنهاد می­کنم در بررسی جزء دوم گزینه­ها حتما به واژه­های (همانند و برخلاف) دقت داشته و این نکته را در نظر بگیرید که در خواندن جزء دوم اگر واژه­ی (برخلاف) مطرح شده باشد فعل جمله  را بصورت منفی (عکس فعل مطرح شده در گزینه) در نظر بگیرید !!!

• در دستگاه گوارش انسان ………………..، در سمت ……………….. قرار گرفته است. (سراسری 92)

1)کاردیا – راست                                         2) دریچه­ی پیلور – چپ

3)کولون بالارو همانند کیسه صفرا- راست                                   4) کولون پایین رو برخلاف کاردیا- چپ

گزینه3.

گزینه1: کاردیا در سمت چپ قرار دارد.//  گزینه2: دریچه­ی پیلور در سمت راست قرار دارد.// با خواندن جزء اول گزینه­های 3 و 4 نمی­توان آنها را رد کرد چرا که کولون بالارو و پایین رو به ترتیب در سمت راست و چپ قرار دارند. گزینه 3: درست است چرا که کیسه­ی صفرا در سمت راست قرار دارد.//  فعل گزینه چهار را برای جزء دوم با توجه به واژه­ی (برخلاف) بصورت منفی در نظر می­گیریم. یعنی باید بخوانیم: کاردیا در سمت چپ قرار نگرفته است؛ که نادرست است.

• باله­ی پشتی ……………….. (سراسری 93)
• همانند باله­ی لگنی، در تغییر جهت حرکت ماهی نقش دارد.
• ، باعث حرکت ماهی به سمت جلو می­­­­­­­­­­­­­­­­شود.
• برخلاف باله­ی سینه­ای، باعث تغییر حرکت مسیر ماهی می­شود.
• همانند باله­ی سینه­ای، بر تغییر سرعت حرکت ماهی بی تاثیر است.

گزینه1.

گزینه2: جابجایی ماهی رو به جلو حاصل حرکت باله­ی دمی به سمت چپ و راست است نه باله پشتی.// اما با خواندن جزء اول سایر گزینه­ها نمی­توان آنها را رد و یا به عنوان پاسخ درست انتخاب کرد. بنابراین جزء دوم آنها را بررسی می­کنیم. با توجه به ذکر واژه­ی (برخلاف) در گزینه­ی 3: باید آنرا اینگونه خواند: باله­ی سینه­ای باعث تغییر حرکت ماهی نمی­شود. پس این گزینه و گزینه­ی 4: نیز نادرست هستند چرا که باله­ی سینه­ای، هم در تغییر مسیر حرکت ماهی و هم در تغییر سرعت حرکت ماهی نقش دارد. باله­ی پشتی و لگنی اشاره شده در گزینه­ی 1 هر دو در تغییر جهت حرکت ماهی به باله­های سینه­ای کمک می­کنند.

12- خون سرخرگ بند ناف جنین انسان ……………. خون …………….. ماهی ، ……………………….. است. (سراسری 95)    

1) – روشن                              2) برخلاف- سیاهرگ شکمی- تیره

3) همانند- سرخرگ شکمی- تیره                               4) – روشن

گزینه3.

می‌دانیم که سرخرگ­های بند ناف جنین انسان خون تیره دارند. پس بدون خواندن جزء دوم گزینه­ها، یعنی بدون توجه به ویژگی­ سیاهرگ و سرخرگ ماهی، گزینه­های 1 و 4 رد می­شوند. حالا گزینه­های 2 و 3: را فقط با جزء دوم می‌خوانیم. گفتیم که در خواندن گزینه­ای که واژه­ی (برخلاف) درآن مطرح شده است فعل جمله را بصورت منفی در نظر می­گیریم.

گزینه2: خون سیاهرگ شکمی ماهی، تیره نیست

گزینه3: خون سرخرگ شکمی ماهی، تیره است

می‌دانیم که رگ­های شکمی ماهی (سیاهرگی که خون را از اندام­ها به قلب می­برد و سرخرگ­هایی که خون را از قلب به آبشش­ها می­برند) حاوی خون تیره (غنی از کربن­دی­اکسید) هستند. پس گزینه3 درست است.

• نوع سوم سؤالات به ظاهر مقایسه‌­ای:

جعبه­های ابتدای نوشتار را به یاد بیاورید: در جعبه­ی a، 1 توپ قرمز، 2 توپ سفید و 3 توپ سبز وجود دارد. تعداد این توپ­ها در جعبه­ی b به ترتیب 2،0 و 4 عدد است. از نوع و تعداد توپ­های جعبه­ی c اطلاعی نداریم.

اگر در مورد نوع و تعداد توپ­های داخل جعبه­ی c در گزینه­ها اظهار نظری شده بود بایستی چگونه با آن برخورد کنیم؟

در واقع این مورد ترکیبی از تکنیک مقایسه­ی ظاهری و استفاده از مفاهیم ناآشنا است!!!

در توضیح تکنیک دوم (در سایت نشر دریافت آمده است) گفتیم که در سؤالات کنکور سراسری بایستی بر مفاهیم ارائه شده در کتاب درسی تمرکز کرده و از مفاهیم نا آشنا به‌سادگی و بدون استرس رد شوید. به مثال­های زیر توجه کنید:

در  جعبه­ی c همانند جعبه­ی b، توپ قرمز رنگ وجود دارد.

در  جعبه­ی c برخلاف جعبه­ی a، توپ قرمز رنگ وجود دارد.

• نحوه­‌ی برخورد مناسب با این نوع از سؤالات: داوطلبی که هدف طرح انواع سؤالات را به خوبی درک نکرده باشد، در برخورد با چنین سؤالاتی دچار استرس شده و به دلیل فکر کردن و به خاطر نیاوردن اطلاعت در مورد جزء اول گزینه­ها، دچار اتلاف وقت خواهد شد. در حالی که در کتاب درسی در مورد این جزء از گزینه اطلاعاتی ذکر نشده است. پس بایستی به راحتی از آن گذشته و جزء دوم گزینه را بررسی نمایید. و باز هم یادآوری می‌کنم: در گزینه­ای که واژه­ی (برخلاف) آمده است برای بررسی جزء دوم، فعل جمله را بصورت منفی در نظر می­گیریم.
• چون اطلاعاتی در مورد در جعبه­ی c نداریم، نیازی به فکر کردن در مورد آن و اتلاف وقت نیست.

همانند جعبه­ی b، توپ قرمز رنگ وجود دارد. = در جعبه­ی b توپ قرمز رنگ وجود دارد.(غ)

برخلاف جعبه­ی a، توپ قرمز رنگ وجود دارد. = در جعبه­ی a توپ قرمز رنگ وجود ندارد.(غ)

• گیاه …………………… برخلاف ………………….. (سراسری 93)

1) سرخس- چمن، دارای تولید مثل رویشی می­باشد.              2) بنفشه­ی آفریقایی- بلوط، مقادیر فراوانی گرده تولید می­کند.

3) برگ بیدی- خزه، می­تواند به روش غیر جنسی تکثیر شود     4) نخود فرنگی- بید، دارای اولین و دومین حلقه­ی گل است.

گزینه4.

با بررسی جزء اول گزینه­ها، نمی­توان آنها را حذف کرد. چرا که:

گزینه­1: سرخس تولید مثل رویشی دارد.// گزینه3:  برگ بیدی از طریق قطعه­های ساقه، به روش غیر جنسی تکثیر می­شود.// گزینه4:  نخود فرنگی یک گل کامل است و تمام حلقه­های گل را داراست.// آنچه بیشتر مد نظر است نسبت دادن تولید مقادیر فراوانی گرده به بنفشه­ی آفریقایی است که چنین اطلاعاتی در کتاب درسی ارائه نشده است و نمی­توان آنرا تایید یا رد نمود. در بررسی جزء دوم گزینه­ها با توجه به حضور واژه­ی (برخلاف) در متن سؤال:

• چمن دارای تولید مثل رویشی نمی­باشد.(غ)
• بلوط مقادیر فراوانی گرده تولید نمی­کند.(غ)
• خزه نمی­تواند به روش غیرجنسی تکثیر شود.(غ)
• بید دارای اولین و دومین حلقه­ی گل نیست.(ص)

با توجه به مفاهیم ارائه شده در کتاب درسی می­توان به نادرستی سه گزینه­ی اول پی برد.

*** لطفا به نوع سوم از سؤالات به ظاهر مقایسه­ای توجه ویژه داشته باشید !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

جمع بندی:

• هرگز در این سؤالات ذهن خود را درگیر مقایسه دو جزء مطرح شده در گزینه­ها نکنید.
• ابتدا هر گزینه را فقط با در نظر گرفتن جزء اول بخوانید.
• اگر پس از خواندن جزء اول هر چهار گزینه، به پاسخ نرسیدید؛ آنگاه جز دوم گزینه­ها را بررسی کنید. (اکثرا یک یا دو گزینه را در مرحله­ی اول حذف خواهید کرد)
• در بررسی جزء دوم اگر واژه­ی (برخلاف) آمد بود، فعل جمله را برای این جزء بصورت منفی در نظر بگیرید (عکس فعل مطرح شده در گزینه؛ یعنی اگر فعل جمله خود منفی بود شما آنرا مثبت در نظر بگیرید!)
• از مفاهیم ناآشنا به راحتی بگذرید و بر آنچه در کتاب درسی به آن اشاره شده است تاکید نمایید.
• طراح محترم سؤالات زیست­شناسی کنکور سراسری بدون در نظر گرفتن اصول طراحی پرسش‌های چند گزینه‌ای و البته با زیرکی تمام توسط این تکنیک­های نگارشی به ایده­های اصلی خود شاخ و برگ داده و قدرت تشخیص، تفکیک و سرعت عمل شما عزیزان را مورد سنجش قرار می­دهد. برخورد هوشمندانه و تشخیص ایده­ی اصلی هر سؤال باعث می­شود شما در زمان کمتری پاسخگوی سؤالات زیست­شناسی باشید. پس در پاسخگویی به سؤالات زیست‌شناسی، خودتان را به دو سلاح دانش علمی و آشنایی با تکنیک­های نگارشی مورد استفاده در کنکور سراسری مجهز نمایید.

موفق و سربلند باشید

*یونس حمه­ صادقی*

(استفاده از مطالب بدون ذکر نام نویسنده و سایت منبع، پیگرد قانونی دارد!)