تاریخچه و نقد قانونهای حذف کنکور
قانون نظام پذیرش دانشجو در سال 86 به تصویب رسید و دولت را موظف کرد حداکثر تا سال 90 کنکور را به طور کامل حذف کند و سوابق تحصیلی را جایگزین نمرات کنکور در پذیرش دانشجویان نماید. این قانون تا سال 91 اجرا نشد! در سال نود و دو همه به کارشناسانه نبودن آن قانون پرهیاهو آگاه شدند و قانون سنجش و پذیرش دانشجو با همان اهداف و فلسفه امّا به گونه ای که فرضاً قابل اجرا باشد، تصویب شد امّا باز هم مقدّمات آن که برگزاری امتحانات نهایی در سه یا چهارسال دبیرستان باشد جدی گرفته نشد. فشارها بر سازمان سنجش بیشتر و بیشتر می شد که پس چرا کنکور را حذف نمی کنید. برای پاسخ دادن به این انتظار طولانی در اقدامی بدون محمل قانونی از چند سال پیش معدل امتحانات نهایی سال سوم را با تاثیر مثبت در نتیجه کنکور اعمال کردند که ضرری به کسی وارد نمی کرد و کسی به آن معترض نشد اما در سال 93 و 94 در حالی که ده سال از پیشنهاد طرح حذف معدل گذشته بود و همچنان آموزش و پرورش هیچ اقدامی برای برگزاری امتحانات نهایی در سه سال آخر متوسطه نکرده بود، برای نمرات امتحانات نهایی سال سوم بیست و پنج درصد تاثیر قطعی در نتیجه کنکور درنظر گرفتند درحالی که نمرات یک سال نمی تواند گویای سابقه ی تحصیلی داوطلب باشد. پس از شکایت فاطمه کریمی در 15/10/94 دیوان عدالت اداری مصوبه اجرایی شورای سنجش و آموزش را خلاف قانون و باطل اعلام کرد و این حکم در پانزده اسفند نودوچهار رسماً به رییس سازمان سنجش ابلاغ شد امّا ایشان در آخرین اظهاراتشان در این مورد از رایزنی با مقامات قضایی درمورد اجرای این کم سخن گفتند که متاسفانه در جامعه دانش آموزی به دورزدن قانون تعبیر شده است. برخی نمایندگان مجلس با نیت مبارزه با کنکور وارد میدان شدند و دکتر زاهدی در آخرین اظهاراتش در شنبه این هفته، حکم دیوان را اشتباه قلمداد کرده است و گفته است که قضات دیوان به تدریجی بودن اجرای این قانون توجه نکرده اند. این گفته کاملا نارواست و از سال 84 تا کنون در همه طرح ها و ارزیابی ها و قوانین مجلس شورای اسلامی، منظور از تدریجی بودن تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور مشخص است: سوابق تحصیلی از تجمیع نمرات سه یا چهار سال متوسطه در همه ی دروس عمومی و اختصاصی حاصل می شود که میزان تاثیرش از 25% آغاز شده و هر سال 10% به آن افزوده می شود تا دست کم در 85% رشته ـ محل ها به صددرصد برسد.
بررسی اسناد مجلس:
پیشنويس طرح نظام پذيرش دانشجو، سال 84
ماده 3: نمرات دانش آموزان از دروس اصلي و تخصصي در آزمونهـاي نهـايي كشـوري درسه سـال آخـر متوسـطه (شـامل دوره پـيشدانشـگاهي ) يكـي از معيارهـاي پـذيرش دانشجو خواهد بود. سهم هريك از دروس در پايه هاي تحصيلي و سـازوكار اجرايـي آن توسط كميته سنجش تعيين خواهد شد . تبصره «۱»- هر دانش آموز مجاز است در صورت تمايل بـه بهبـود در دروس امتحـان داده شده براي بار مجدد در امتحان دروس موردنظر، در سال يا سالهاي بعد، شـركت نمايد و در اين صورت صرفًا نمره يا نمرات امتحـان دوم، مبنـاي سـنجش قـرار خواهـدگرفت. هزينه هاي ناشي از اجراي امتحان مجدد برعهده دانش آموزان خواهد بود.
نظر کارشناسی مرکز پزوهشهای مجلس درباره طرح پذیرش دانشجو در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور 4/11/85
4-1 بند ب :اعتبار نمره کنکور بیش از اعتبار چهار سال دوره متوسطه و پیش دانشگاهی نیست و نمرات امتحانات نهایی( سابقه تحصیلی) داوطلبان کافی است. 1-2 به جای امتحان سه چهار ساعته کنکور فعلی بر اساس این طرح سوابق تحصیلی و نمرات امتحانات دوره متوسطه و پیش دانشگاهی که به صورت هماهنگ برگزار می شود مهمترین ملاک سنجش خواهدبود.
قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور سال 92
شماره۳۸۴۸۵/۲۳۴ ۳۰/۶/۱۳۹۲ ماده۱ـ اصطلاحات به کار رفته در این قانون به شرح زیر تعریف می شوند:
الف ـ سابقه تحصیلی: نمرات دروس سه سال آخر دوره متوسطه است که امتحانات آن مـطابق اصول سنجش و انـدازه گیری توسـط وزارت آموزش و پـرورش به صورت سراسری، نهایی و استاندارد مطابق مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش برگزار شده باشد.
ب ـ آزمون عمومی: آزمون سراسری از میان دروس عمومی رشته های تحصیلی در سه سال آخر دوره آموزش متوسطه است که توسط سازمان سنجش آموزش کشور برگزار می شود.
پ ـ آزمون اختصاصی: آزمون سراسری از میان دروس تخصصی رشته های تحصیلی در سه سال آخر دوره متوسطه است که توسط سازمان سنجش آموزش کشور برگزار می شود.
ماده۵ـ پذیرش دانشجو در دانشگاه ها به روش ظرفیت رشته ـ محل و تقاضای داوطلبان بر اساس «سابقه تحصیلی» یا «سابقه تحصیلی و آزمون (عمومی یا عمومی ـ اختصاصی)» صورت می گیرد. تبصره۴ـ در پذیرش دانشجو تأثیر سابقه تحصیلی سالانه به صورت تدریجی و صعودی است و پس از پنج سال حداقل هشتاد و پنج درصد (۸۵%) ظرفیت پذیرش دانشجو در کل کشور بر مبنای سابقه تحصیلی خواهد بود.
تبصره۵ـ در سال اول اجرای این قانون تأثیر سابقه تحصیلی در پذیرش داوطلبانی که دارای سابقه تحصیلی می باشند حداقل بیست و پنج درصد (۲۵%) می باشد.
ماده۱۰ـ این قانون از سال تحصیلی (۱۳۹۴ـ ۱۳۹۳) در صورت اجرایی شدن تبصره (۵) ماده (۵)لازم الاجراء می باشد.
ماده۱۱ـ از زمان لازم الاجراء شدن این قانون، قانون پذیرش دانشجو در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور مصوب ۹/۸/۱۳۸۶به جز احکام مرتبط مذکور در ماده (۲۰) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران در مدت اجرای برنامه لغو می گردد.
طرح پیشنهادی نظام دانشجو
كد موضوعي: ۴۱۰شماره مسلسل: ۷۵۵۶ آبان ماه ۱۳۸۴ دفتر: مطالعات فرهنگي
1ـبراساس نظرسـنجي مركـز افكارسـنجي دانشجويان ايران، ۷٢ درصـد از داوطلبـان از نظـام فعلـي پـذيرش دانشـجو ناراضـي هستند و بر اين باورند كه كنكور نمي تواند مالك مناسـبي بـراي سـنجش معلومـات و استعدادهاي دانشآموزان باشد و همچنين ۶٢ درصد داوطلبان بـا تـداوم نظـام فعلـي ١كنكور مخالف هستند و ۵۶ درصد معتقدند مي توان راه بهتري براي اين مهم برگزيد.
نقد:
این اولین دلیل مرکز پژوهشهای مجلس برای چاره جویی معضل کنکور بوده است؛ بنابراین رضایت یا عدم رضایت داوطلبان کنکور مولفه ی مهمی در اساس طرح ریزی این قوانین بوده است پس چرا در اصلاحیه فعلی هیچ توجهی به خواسته و نظر اکثر دانش آموزان نمی شود. چرا کمیسیون آموزش در مورد تاثیر معدل در نتیجه کنکور از سال 84 تاکنون از داوطلبان و دانش آموزان نظرسنجی دوباره ای نکرده است به ویژه در چند ماه اخیر و با وجود حساسیتهای روزافزون داوطلبان کنکور 95 پس از اعلام حکم دیوان عالی کشور هیچ نظرسنجی ای صورت نگرفته است. طبق نظرسنجی های غیررسمی 88 درصد داوطلبان با تاثیر مستقیم صرفا معدل سال سوم دبیرستان مخالفند. 18درصد موافق تاثیر مثبت هستند و 70 درصد مخالف هرنوع تاثیری. در سال 84 شمار داوطلبان کنکور حدود 1،500،000 نفر بود امسال حدود 800،000نفر داوطلب داریم و در این 10 سال ظرفیت پذیرش دانشجو چندین برابر شده است. سال گذشته 75 درصد صندلی های آموزش عالی نه با نتیجه کنکور که صرفا با معدل سال سوم بین داوطلبان توزیع شده است و قرار است امسال 80 درصد داوطلبان بدون توجه به نتیجه کنکور وتنها براساس سوابق تحصیلی سال سوم راهی دانشگاه شوند. شرایط به کلی تغییر یافته است. دیگر کسی برای چند یا چندین سال متوالی پشت کنکور نمی ماند. داوطلبان مسن تر کسانی هستند که دررشته ای تحصیلات عالی کرده اند اما برای بار دوم به امید رسیدن به رشته ی آرزوییشان قصد شرکت در کنکور را دارند دیگر از کسانی که پنج یا ده سال پشت کنکور می ماندند و عوارض بسیار روحی و خانوادگی و اجتماعی را متوجه خود و دیگران می ساختند خبری نیست. اما از دوسال پیش که تاثیر مستقیم معدل در نتیجه کنکور اعمال شد دوباره با پدیده ی پشت کنکوری های درمانده مواجه شدیم زیرا اینها در زمانی دیپلم گرفته اند که حرفی از تاثیر معدل حداقل به شکل مستقیم در میان نبود و بازار فروش سوالات امتحانات نهایی و تقلب افسارگسیخته سر جلسه امتحانات نهایی نیز رواج امروزی خود را نداشت. بنابراین با معدلی معمولی ( بین 17 تا 19) دیپلم گرفته اند و در این دوسال با سد بلند معدل مواجه شده اند. رقابت بین 20 درصد داوطلبان که با نمره کنکور وارد دانشگاه ها می شوند بر سر تعداد معدود و محدودی از رشته ـ محل هاست که به رتبه ی زیر سه هزار در کنکور سراسری نیاز دارد و در این بازه ی محدود نموداری، تاثیر نمره تراز معدل سال سوم حرف اول را میزند زیرا آموزش و پرورش هر سال چند هزار معدل بیست تحویل سازمان سنجش می دهد و این ماجرا ـ که بی شک تقلبهای گسترده از عواملش است ــامکان رقابت را از سایر داوطلبان می گیرد یا بسیار دشوار می کند. ناعدالتی اعتراض برانگیز و خطرناک این جا خودش را نشان می دهد و درصورت ادامه این روند بار دیگر شاهد افزایش سال به سال پشت کنکوری های مستاصلی خواهیم بود که دیگر آگاه شده اند که در این دوسال حقشان پامال شده است.
پیشنويس طرح نظام پذيرش دانشجو سال 85
ماده 4: خلاقيت، نوآوري، كارآفريني و مهارتهاي علمي و تجربي دانش آموزان، معيـار ديگـر پذيرش دانشجو مي باشد.
تبصره ـ روش هاي سنجش و محاسبه امتياز آن، توسط كميته سنجش، تعيين خواهد شد و در صورت لزوم بر اساس تغييرات زماني به تناسب رشته ها اصلاح مي گردد.
نقد:
در طرح حاضر هیچ توجهی به خلاقيت، نوآوري، كارآفريني و مهارتهاي علمي و تجربي دانش آموزان نشده است. سوالات امتحانات نهایی در سطوح ابتدایی سنجشی طرح می شوند و اغلب از سطح دانش آزمایی فراتر نمی روند یا به زبان ساده تر سوالات وابسته به متن کتاب و حفظی هستند. همچنین برای کاهش تاثیر سلایق متفاوت مصححان، کاملاً کلیشه ای و غیرواگرا طراحی می شوند یعنی پاسخ هر سوال کاملا مشخص است و جایی برای ابراز خلاقیت و ابتکار وجود ندارد.
بر خلاف نظر غیرواقعی و غیرمسئولانه اغلب نمایندگان محترم که گویا نه بر اساس بررسی و تحقیق که بر اساس خاطرات چنددهه ی پیش خود در این مورد نظردادند و تصمیم گرفتند، سوالات آزمون سراسری درمقام مقایسه، بسیار خلاقانه تر از سوالات تکراری و حافظه محور امتحانات نهایی سال سوم متوسطه ارزیابی می شوند و سطوح بالاتری از یادگیری را هدف قرار می دهند. تستی بودن منافاتی با خلاقانه بودن ندارد و اغلب آزمونهای هوش تستی برگزار می شود و خلاقیت از مهترین مولفه های هوش است. در خوشبینانه ترین حالت باید گفت که این طرح از این نظر هیچ مزیتی بر کنکور ندارد.
نظر کارشناسی مرکز پژوهشهای مجلس درباره طرح پذیرش دانشجو در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور 4/11/85
ماده 3-2 از اعمال سوابق پرورشی و مهارتی به عنوان محاسن طرح حذف کنکور نام میبرد که در این طرح هیچ جایی ندارد. درواقع این طرح علاوه بر معایب کنکور مشکلاتی نظیر رواج حرص نمره ی بیست و گرایش به تقلب را به مدارس و کلاس های درس کشور اضافه می کند که درعمل باعث کاهش بیشتر شان معلم و مدرسه خواهدشد و نمره گرایی و پخته خواری علاوه بر نکته خوانی و تست محوری گریبان نظام آموزشی را خواهد فشرد. ماده 4-2 از استحاله ی کلاسهای کنکور پس از اجرای قانون حذف کنکور سخن می گوید که طرح حاضر درست عکس آن را نتیجه می دهد در دوسال گذشته علاوه بر کلاس های کنکور، کلاس ها ، کتاب ها و آزمون های آزمایشی و اردوهای آمادگی برای امتحان نهایی پاگرفته است و درآمد این موسسات را دوچندان کرده است.
دکتر هامون سبطی